Dom Sendlerowej – otwocka perła w rejestrze zabytków [FOTO]

Budynek, znany jako Dom Sendlerowej (dawniej sanatorium Chmielewskiej, Wiśniewskiego i Krzyżanowskiego), a później jako Dom Wychowawczy dla Sierot, teraz został wpisany do rejestru zabytków. 

Na terenie między dzisiejszymi ulicami Kopernika, Kościuszki i Chopina w Otwocku, około 1905 roku, wzniesiono piękny, przestronny i nowoczesny drewniany budynek (sąsiadujący z obecnym ośrodkiem TKKF „Apollo”). 

Pokoje z dzwonkiem

W budynku przy ul. Kopernika otwarto drugie sanatorium w Otwocku, prowadzone przez M. Chmielewską. Obiekt został zaprojektowany w stylu architektury uzdrowiskowej, charakterystycznej dla początku XX wieku w rejonie Otwocka i Wawra. Przestronny budynek z dużym tarasem mieścił 20 komfortowo urządzonych pokoi, przestronne oszklone „leżalnie”, salę zabaw, bibliotekę, jadalnię, łaźnię oraz gabinet. Wśród nowości tamtych czasów znajdowały się dzwonki w pokojach pacjentów, materace siatkowe oraz okna otwierane za pomocą dźwigni. Kuchnia była zlokalizowana w osobnym budynku, połączonym (z sanatorium) pasażem. Budynek wyposażono w kanalizację, elektryczność oraz telefon. Powstał na terenie parku, co dodatkowo podkreślało nowoczesny charakter obiektu oraz jego uzdrowiskowy charakter. Sanatorium reklamowano jako miejsce oferujące słoneczne, ciepłe pokoje, całoroczną opiekę lekarską oraz przystępne ceny.

Od sanatorium do prywatnej własności

– W połowie 1906 r. właścicielem sanatorium został Franciszek Wiśniewski, a kierownikiem zakładu dr Marian Hołub. W 1911 r. lekarzami w sanatorium byli dr Zbrowski i dr Gałczyński. Od maja kierownictwo nad zakładem objął dr Władysław Czaplicki, który kierował sanatorium już we wcześniejszych latach – informuje Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków. 

Po 1911 roku sanatorium zostało zakupione przez Marię z Krzyżanowskich i Jana Karbowskich, którzy przekazali je doktorowi Stanisławowi Krzyżanowskiemu. Lekarz rok wcześniej przeprowadził się do Otwocka razem z żoną Janiną i córką Ireną. Początkowo Krzyżanowski, który specjalizował się w leczeniu chorób płuc, pracował jako asystent w Sanatorium dra Geislera.

Tu wychowała się Sendlerowa

– Doktor Krzyżanowski i jego żona aktywnie uczestniczyli w życiu społecznym i kulturalnym miasta. On sam pełnił funkcję przewodniczącego otwockiego Koła Macierzy Polskiej, był wiceprezesem Towarzystwa Przyjaciół Otwocka oraz członkiem tamtejszej Rady Opiekuńczej. natomiast jego żona, Janina działała w zespole teatralnym Towarzystwa „Spójnia” – wyjaśnia wojewódzki konserwator zabytków. – W 1917 roku doktor Krzyżanowski jako jeden z nielicznych lekarzy, zdecydował się na leczenie pacjentów zarażonych durem plamistym (tyfusem). Niestety, sam uległ zakażeniu i zmarł po krótkiej chorobie w tym samym roku. Po jego śmierci Janina Krzyżanowska wraz z córką, Ireną Sendlerową, mieszkały w Otwocku do 1920 roku – opisuje mazowiecki konserwator zabytków. 

Irena Sendlerowa była polską działaczką humanitarną, która uratowała około 2,5 tysiąca żydowskich dzieci podczas II wojny światowej. Działała w strukturach Rady Pomocy Żydom „Żegota”, pomagając dzieciom ukrywać się w różnych miejscach, takich jak klasztory czy domy polskich rodzin. Sendlerowa mieszkała przez wiele lat w Otwocku, a jej historia stała się symbolem odwagi, poświęcenia i miłości do drugiego człowieka.

W 1920 roku, po tym jak Irena wraz z mamą wyprowadziła się, sanatorium zostało zlikwidowane. Nieruchomość zakupił magistrat m.st. Warszawy, który przeznaczył budynek na Dom Wychowawczy dla Sierot im. ks. Baudouina. 

Losy sanatorium po wojnie

– Po II wojnie światowej budynek przekształcono na funkcje mieszkalne. Prawdopodobnie wtedy zlikwidowano taras od strony północnej, dobudowano zewnętrzne schody przy zachodnim skrzydle, rozbudowano wschodnie skrzydło o parterowe aneksy, a teren podzielono na mniejsze działki. Obecnie obiekt należy do województwa mazowieckiego i jest zamieszkiwany przez lokatorów komunalnych – wyjaśnia konserwator zabytków. 

Świadectwo architektury uzdrowiskowej

Drewniak przy ul. Kopernika 8 stanowi świadectwo stopniowych procesów urbanizacyjnych w Otwocku, gdzie w pierwszej połowie XX wieku powstawały domy letniskowe, pensjonaty i sanatoria. Sanatorium przy ul. Kopernika wyróżnia się skalą i usytuowaniem na zalesionym terenie. Choć późniejsze podziały parcelacyjne i zabudowa zatarły pierwotny układ przestrzenny, zachowany budynek wciąż stanowi ważne świadectwo historii Otwocka i jest cennym przykładem drewnianej architektury uzdrowiskowej z początku XX wieku.

Czytaj także: