Wioska Szwajcarska – historia dziecięcego sanatorium w Otwocku

Zbudowana tuż po II wojnie światowej jako nowoczesny ośrodek wypoczynkowy dla dzieci, z czasem stała się jednym z najważniejszych sanatoriów gruźliczych w Polsce. Wioska Szwajcarska w Otwocku to miejsce, którego historia wpisuje się w powojenne dzieje miasta – jako przestrzeń leczenia, odbudowy zdrowia i codziennej walki z jedną z najgroźniejszych chorób XX wieku.

Paweł Ajdacki
Dzisiaj, 06:55

Wioska Szwajcarska – historia dziecięcego sanatorium w Otwocku — *Przekazanie „Wioski Szwajcarskiej” dla dzieci gruźliczych w Otwocku 1948*

„Don Suisse” i Wioska Szwajcarska – wspaniały dar Szwajcarii dla polskich dzieci

Do dziś jest to jedno z najbardziej rozpoznawalnych miejsc w Otwocku. Nie ma mieszkańca miasta, który nie wiedziałby, gdzie znajduje się Wioska Szwajcarska i kto ją wybudował. Niestety często bywa tak, że miejsca oczywiste, trwale obecne w społecznej świadomości, nie mają spisanej swojej historii. Tak też jest z otwocką Wioską Szwajcarską. Niniejszy artykuł stanowi przyczynek do opracowania dziejów tego niezwykłego miejsca.

Otwock stacja kolejowa - wagon dentystyczny "Don Suisse"

Początki – pomoc ze Szwajcarii

Opowieść o Wiosce należy rozpocząć... w Szwajcarii, pod koniec II wojny światowej. Wtedy właśnie rozpoczęto akcję niesienia pomocy ofiarom wojny w Polsce. Pomocy tej udzielały rządy państw neutralnych oraz liczne organizacje społeczne. Ważną rolę odegrali także Szwajcarzy. Pod koniec 1944 r. parlament szwajcarski uchwalił powołanie rządowej organizacji pod nazwą Don suisse pour les victimes de la guerre, której celem było niesienie pomocy krajom poszkodowanym przez wojnę.

Już latem 1945 r. do Polski dotarły pierwsze dostawy leków. Pełną działalność organizacja rozpoczęła jednak dopiero w grudniu tego roku, gdy do Warszawy przybył szef Misji Don Suisse – Raymond Courvoisier. Celem misji było dostarczanie sprzętu i materiałów leczniczych oraz objęcie szczególną opieką dzieci.

Otwock - Wioska Szwajcarska 1947 kuchnia

Budowa Wioski Dziecięcej

Największym i najciekawszym przedsięwzięciem Misji Don Suisse w Polsce była budowa i wyposażenie Wioski Dziecięcej w Otwocku. Na lokalizację wybrano rozległy, pagórkowaty teren przy ul. Reymonta 67. W 1946 r. zorganizowano dwa transporty kolejowe i samochodowe ze Szwajcarii, przywożące kompletne wyposażenie dla Wioski: gotowe elementy konstrukcyjne domków, instalacje wewnętrzne, umeblowanie, wyposażenie kuchni, instalacje elektryczne i sanitarne, produkty witaminowe oraz żywność dla pierwszych mieszkańców.

Wioska składała się z 29 drewnianych baraków, basenu kąpielowego, basenu przeciwpożarowego, mini amfiteatru oraz kaplicy rzymskokatolickiej. Rocznie miała przyjmować ok. 4000 dzieci na trzymiesięczne turnusy wypoczynkowe pod hasłem „Po radość i zdrowie”.

Przekazanie „Wioski Szwajcarskiej” dla dzieci gruźliczych w Otwocku 1948

Rząd Szwajcarii – za pośrednictwem Misji Don Suisse – pokrył całkowite koszty budowy, wyposażenia, zaopatrzenia w leki i żywność oraz ich transportu do Polski. Początkowo pracował tu personel szwajcarski, który równolegle szkolił polską kadrę. W czerwcu 1946 r. misja zorganizowała również letni obóz w Świdrze dla 400 dzieci z Domu Dziecka w Otwocku-Soplicowie przy ul. Bernardyńskiej, prowadzonego przez RTPD.

Równolegle do Wioski sprowadzono specjalny wagon kolejowy z trzema gabinetami dentystycznymi i pracownią techniczną. Ustawiono go przy Dworcu PKP w Otwocku. Leczyły się w nim bezpłatnie dzieci z Otwocka, Warszawy i okolic. Koszt zużytych leków wyniósł 65 000 franków szwajcarskich.

Wioska Szwajcarska – sanatorium dla dzieci

Otwock sanatorium w Wiosce Szwajcarskiej

W czerwcu 1948 r. Wioska Dziecięca, już pod nazwą Wioska Szwajcarska, została przekazana Wydziałowi Zdrowia m.st. Warszawy, który przeznaczył ją na prewentorium dla dzieci chorych na gruźlicę. Dyrektorem został dr Stanisław Olpiński.

W 1950 r. obiekt przejął Powiatowy Zespół Sanatoriów Przeciwgruźliczych w Otwocku, przekształcając go w sanatorium dla dzieci z gruźlicą węzłowo-płucną. W 1951 r. profil zmieniono ponownie – na leczenie gruźlicy kostno-stawowej. Wioskę połączono z sanatorium działającym w pobliskim pensjonacie „Palladium”. Powstało w ten sposób duże Sanatorium Gruźlicy Kostno-Stawowej im. Janka Krasickiego.

W kolejnych latach do sanatorium włączono m.in.: przedwojenny dom dla sierot wojskowych, willę „Bermanówkę” w Soplicowie, Dom Zdrowia w Świdrze (dawne sanatorium Bronisławy i Kazimierza Dłuskich), a także trakt operacyjny z Sanatorium im. Feliksa Dzierżyńskiego (obecnie Mazowieckie Centrum Leczenia Chorób Płuc i Gruźlicy).

Reorganizacja i budowa nowej siedziby sanatorium

W drugiej połowie lat 50. spadła liczba zachorowań na gruźlicę dziecięcą, a wzrosła wśród dorosłych. Wymusiło to kolejną reorganizację. Wioska, z 930 łóżkami, zaczęła przyjmować pacjentów w każdym wieku. Rozproszenie oddziałów na terenie całego Otwocka (nawet do 8 km), brak zaplecza szpitalnego, nieprzystosowanie drewnianych budynków do potrzeb pacjentów oraz ryzyko pożaru skłoniły władze do decyzji o budowie nowego gmachu.

W 1959 r. rozpoczęto prace budowlane po zaakceptowaniu wniosku przez Ministerstwo Zdrowia. Nowym dyrektorem sanatorium został w 1958 r. dr Jerzy Sowiński, a w 1965 r. zastąpił go dr Leszek Czaykowski. Rozpoczęto intensywne leczenie operacyjne gruźlicy kostno-stawowej, co przyniosło poprawę wyników leczenia i skrócenie jego czasu.

W 1965 r. oddano do użytku część nowego budynku. Przeniesiono tam pacjentów z Wioski Szwajcarskiej. W 1966 r. dołączyli pacjenci z Anielina i Bermanówki, a w 1968 – oddziały ze Świdra i trakt operacyjny z Sanatorium im. Dzierżyńskiego.